سدپرس : صنعت برق ایران از دهه‌های گذشته تاکنون تحولات زیادی را تجربه کرده است. در دهه ۱۳۵۰، نیروگاه‌های حرارتی و برق‌آبی اصلی‌ترین منابع تولید برق بودند. با گذشت زمان و افزایش تقاضای برق، ایران به توسعه نیروگاه‌های حرارتی و سیکل ترکیبی پرداخت. نیروگاه‌های حرارتی همچنان بیشترین سهم را در تولید برق دارند و ظرفیت نصب شده آن‌ها حدود ۶۷ هزار مگاوات است.
در دهه‌های اخیر، ایران به تدریج به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند بادی و خورشیدی حرکت کرده است. با این حال، سهم این منابع هنوز کم است و تنها حدود یک درصد از ظرفیت نیروگاهی نصب شده را تشکیل می‌دهند. نیروگاه‌های برق‌آبی نیز با ظرفیت حدود ۱۲ هزار مگاوات به تولید برق کمک می‌کنند، اما به دلیل وابستگی به میزان آب موجود، در سال‌های خشک با چالش‌هایی مواجه می‌شوند.
بحران آب در ایران حاصل سلسله چالش‌ها و مشکلات ناشی از کمبود آب و استفاده نادرست از منابع آب در کشور و کمبود آن می‌تواند نتیجه دو مکانیسم متفاوت باشد: کمبود آب فیزیکی (مطلق) و کمبود آب اقتصادی. منظور از کمبود آب فیزیکی عدم وجود منابع کافی آب طبیعی برای تأمین تقاضای یک منطقه است، و کمبود آب اقتصادی نتیجه مدیریت ضعیف منابع آب کافی موجود است. نگرانی‌های اصلی ایران در مورد بحران آب شامل: تغییرپذیری اقلیمی زیاد، توزیع نامناسب آب و اولویت‌بندی توسعه اقتصادی است که در این میان برخی کارشناسان معتقدند که ایران از مرحله بحران گذشته و این وضعیت، یک ورشکستگی آبی است. چرا که تقاضا و مصرف به مراتب بیشتر از آب موجود است.
حال با توجه به مقوله کمبود برق در کشور که بسیار حائز اهمیت است، نباید از بحران آب نیز غافل شویم و نیازمند برنامه ریزی همجانبه برای حفظ و حراست از ذخایر آبی در سدهای ایران بویژه زنجیره کارون می باشیم و از سویی دیگر باید با سرعت بیشتری به سمت ایجاد نیروگاه های تجدید پذیر حرکت کنیم تا در بخش تولید برق به یک شرایط نرمال برسیم و وابستگی به تولید برق توسط نیروگاه های برق آبی را به کمترین حد ممکن برسانیم و این کالای استراتژیک (آب) را مدیریت کنیم.
تفکیک ظرفیت نیروگاها در ایران :
در حال حاضر، ظرفیت نیروگاهی ایران در بخش‌های مختلف به شرح زیر است:
۱٫ نیروگاه‌های حرارتی: این نیروگاه‌ها بیشترین سهم را در تولید برق ایران دارند و ظرفیت نصب شده آن‌ها حدود ۶۷ هزار مگاوات است.
۲٫ نیروگاه‌های برق‌آبی: ظرفیت نصب شده این نیروگاه‌ها حدود ۱۲ هزار مگاوات است. این نیروگاه‌ها به شدت وابسته به میزان آب موجود هستند.
۳٫ نیروگاه‌های تجدیدپذیر: شامل نیروگاه‌های بادی، خورشیدی، زیست‌توده و غیره، که مجموع ظرفیت نصب شده آن‌ها حدود ۹۰۰ مگاوات است.
۴٫ نیروگاه‌های هسته‌ای: نیروگاه بوشهر با ظرفیت ۱۰۰۰ مگاوات تنها نیروگاه هسته‌ای فعال در ایران است.
در مجموع، ظرفیت نصب شده نیروگاهی ایران حدود ۸۵ هزار مگاوات است. برنامههای توسعه‌ای نیز در دست اجرا هستند که هدف آن‌ها افزایش ظرفیت نصب شده به ۱۲۰ هزار مگاوات در چهار سال آینده است.
چرا نیروگاه های بادی ؟
نیروگاه‌های بادی در ایران به دلیل وجود مناطق بادخیز، پتانسیل بالایی برای تولید انرژی دارند. در حال حاضر، ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های بادی در ایران حدود ۳۱۰ مگاوات است. برخی از مهم‌ترین نیروگاه‌های بادی در ایران عبارتند از:
۱٫ نیروگاه بادی منجیل: این نیروگاه در استان گیلان واقع شده و یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین نیروگاه‌های بادی ایران است.
۲٫ نیروگاه بادی بینالود: این نیروگاه در استان خراسان رضوی قرار دارد و یکی از نیروگاه‌های مهم بادی کشور محسوب می‌شود.
۳٫ نیروگاه بادی سیاهپوش: این نیروگاه در استان قزوین واقع شده و ظرفیت نصب شده آن حدود ۶۱٫۲ مگاوات است.
ایران پتانسیل بالایی برای توسعه انرژی بادی دارد و با سرمایه‌گذاری بیشتر در این زمینه می‌تواند سهم بیشتری از انرژی خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کند.
اما در انتها چند راهکار و پیشنهاد برای کاهش استفاده از آب سدها در تولید برق و حفظ این منبع استراتژیک:
۱. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
– نیروگاه‌های خورشیدی: ایران با داشتن تابش خورشیدی بالا، پتانسیل زیادی برای توسعه نیروگاه‌های خورشیدی دارد. این نیروگاه‌ها نیاز به آب ندارند و می‌توانند به کاهش وابستگی به نیروگاه‌های برق‌آبی کمک کنند².
– نیروگاه‌های بادی: مناطق بادخیز ایران مانند خوزستان ، سیستان و بلوچستان ،منجیل و بینالود می‌توانند با توسعه نیروگاه‌های بادی، سهم بیشتری از تولید برق را به خود اختصاص دهند.
۲. بهینه‌سازی مصرف انرژی
– افزایش بهره‌وری انرژی: با بهبود فناوری‌ها و استفاده از تجهیزات با بهره‌وری بالا، می‌توان مصرف انرژی را کاهش داد و نیاز به تولید برق را کم کرد.
– مدیریت مصرف در ساعات اوج: با تغییر ساعات کاری و استفاده از سیستم‌های مدیریت هوشمند، می‌توان مصرف برق در ساعات اوج را کاهش داد.
۳. استفاده از فناوری‌های نوین
– پنل‌های خورشیدی شناور: این پنل‌ها می‌توانند بر روی سطح آب سدها نصب شوند و علاوه بر تولید برق، از تبخیر آب نیز جلوگیری کنند.
۴. توسعه نیروگاه‌های سیکل ترکیبی
– نیروگاه‌های سیکل ترکیبی: این نیروگاه‌ها با استفاده از ترکیب توربین‌های گازی و بخاری، بهره‌وری بالاتری دارند و می‌توانند با مصرف کمتر سوخت، برق بیشتری تولید کنند.
۵. ذخیره‌سازی و مدیریت منابع آب
– ذخیره‌سازی آب در مخازن زیرزمینی: با استفاده از فناوری‌های نوین، می‌توان آب را در مخازن زیرزمینی ذخیره کرد و در مواقع نیاز از آن استفاده کرد.
– مدیریت هوشمند منابع آب: با استفاده از سیستم‌های مدیریت هوشمند، می‌توان توزیع و مصرف آب را بهینه کرد و از هدررفت آن جلوگیری کرد.
با اجرای صحیح این راهکارها، می‌توان به کاهش وابستگی به نیروگاه‌های برق‌آبی و حفظ منابع آب برای آینده کمک کرد ضمن اینکه گزارش های قابل اعتمادی وجود دارد که نشان می دهد سیاست های نادرست، برنامه ریزی ضعیف، زیرساخت های قدیمی و روش های کشاورزی ناکارآمد، کمبود آب در ایران را تشدید کرده اند.
به امید ایرانی آباد ..
