به گزارش پایگاه خبری سدها و نیروگاه های ایران (سدپرس)، «کامران نرجه» روزنامه اطلاعات: برنامه پنج ساله هفتم توسعه اقتصادی و اجتماعی که مراحل پیش نویس خود را در دولت سپری می‌کند، باید به مقوله آب در تمامی ابعاد اجتماعی و اقتصادی اهمیت داده و هرگونه اهداف پنج سال آینده را از منظر امکان تأمین آب برنامه‌ریزی کند.
این نکته که آب بستر توسعه است و بدون آن به هیچ پیشرفتی نمی‌توان دست یافت، نیازی به توضیح ندارد. حتی در قرآن مجید به صراحت از آب به عنوان منشا زندگی همه چیز یاد شده و این نکته نشان می‌دهد که اهمیت آب در فرآیند توسعه از هر مؤلفه‌ای بالاتر است.
برنامه ششم توسعه که دوره اجرای آن پارسال به اتمام رسید، از آن جهت در دستیابی به عمده اهداف خود ناکام ماند که به موضوع تأمین منابع آب و آمایش سرزمین برای اجرای طرح‌های توسعه کم توجه بود. اما تغییرات اقلیمی اخیر و خشکسالی‌های پی در پی ثابت کرد که منابع آبی موجود برای طرح‌های بلندپروازانه اقتصادی و اجتماعی کافی نیست و اگر به این موضوع باور نداشته باشیم، در آینده به دلیل فشار تقاضای مصرف آب با مشکلات بزرگ زیست محیطی و امنیتی روبرو خواهیم شد.
در برنامه پنج ساله هفتم هم اگر موضوع «آب» محور توسعه قرار نگیرد، از هم‌اکنون می‌توان شکست هدف‌گذاری های آینده و رویارویی با بحران‌های بزرگ اقتصادی و اجتماعی را پیش‌بینی کرد. البته سازمان برنامه و بودجه به عنوان مسئول تدوین این سند بالادستی اعلام کرده که در هدف‌گذاری‌های پنج سال آینده موضوع «آب» یکی از محورهای اصلی خواهد بود ولی نکته اینجاست اطلاعات پایه‌ای که از منابع و مصارف آب در اختیار برنامه‌ریزان این سند قرار دارد، قدیمی است و با واقعیات امروز ایران و جامعه ۵ سال آینده فاصله دارد.
در قالب برنامه پنج ساله هفتم باید بخش کشاورزی که مصرف کننده ۸۰ درصد منابع آبی کشور است، با هدف امنیت غذایی جامعه محصولاتی را تولید کند که ارزش آنها بیشتر از منابع مصرفی‌شان باشد. به عبارت دیگر بهره‌وری تولید در بخش کشاورزی باید افزایش یابد.
به زعم کارشناسان سازمان برنامه و بودجه، راهبردهای چنین تولید هدفمندی در «سند الگوی کشت» که پائیز امسال رونمایی شد، مشخص شده و هرگونه برنامه‌ریزی پنج ساله آینده در این حوزه بر پایه اطلاعات سند مذکور صورت خواهد گرفت.
نکته نگران‌کننده اینجاست که مفاد سند الگوی کشت تاکنون برای کارشناسان سایر بخش‌های مرتبط با آب (به ویژه دستگاه‌هایی که قرار است تأمین کننده و تنظیم کننده تخصیص آب به مصارف بخش کشاورزی باشند) منتشر نشده و همین محرمانگی، شائبه خطای محاسبات سند الگوی کشت را بالابرده و امکان نقد و بررسی آنها را از بین برده است.
اندک اطلاعات افشا شده از سند الگوی کشت توسط نمایندگان مجلس یا برخی دستگاه‌های مسئول نشان می‌دهد که در تدوین این سند به موضوع آمایش سرزمین و امکان تأمین آب برای تولید محصولات کشاورزی و از همه مهمتر به مسئله بهره‌وری منابع آبی در اقلیم‌های خشک و کم آب توجه نشده است.
حتی برخی معتقدند سند الگوی کشت که قرار است پایه اطلاعات تدوین برنامه کاهش مصرف آب در پنج‌ساله آینده باشد، صرفاً جدول گزارش عملکرد بخش کشاورزی استان‌های مختلف در سال‌های گذشته است که هیچ راهبردی برای توقف یا کاهش تولید محصولات آب‌بر در مناطق خشک و کم آب ندارد و پر واضح است که مبنا قراردادن چنین محاسباتی برای تولید کشاورزی پنج‌سال آینده، عبث و بیهوده است و مجموع هدف‌گذاری‌های برنامه هفتم را به انحراف خواهد داد.
از سوی دیگر برنامه هفتم توسعه با کمبود یا انحراف اطلاعات در مورد منابع آب‌های قابل استحصال کشور روبروست و در چنین شرایطی نمی‌تواند برای مصارف بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعتی و خانگی منابع تضمین شده‌ای تأمین کند.
آنچه از شدت خشکسالی فلات ایران در سال‌های آینده می‌دانیم، صرفاً بر اساس برخی مشاهدات میدانی یا شاخص‌های محاسباتی در مورد کاهش سطح دسترسی سفره‌های زیرزمینی و افت ورودی آب به مخازن سدهای کشور است.
هنوز نمی‌توان برآورد کرد که تغییرات اقلیمی و افزایش میانگین دمای هوا در سال‌های پیش رو چه حجم از داشته‌های آبی ما را زایل می‌کند و فرهنگ مصرف بخش‌های مختلف تا چه حد آمادگی انطباق با دوران کم آبی دارند.
در سوی دیگر، این معضل بی‌خبری، ممکن است انتشار اطلاعات فریبنده از برداشت آب در چاه‌های ژرف استان‌های کویری، تدوینگران برنامه هفتم را به اتکا منابع محدود و بازگشت ناپذیر چاه‌های ژرف ترغیب کند که در آن صورت این میراث تاریخی برای نسل‌های آینده را با هزینه بسیار گزاف اکتشاف خواهیم کرد و به قیمتی ناچیز برای تولید محصولات کم ارزش و غیر بهره ور مصرف می‌کنیم.
از این رو برنامه هفتم توسعه پیش از تدوین و اجرا ممکن است به انحراف معیار و دوری از اهداف واقعی مبتلا شود و در انتظار تکرار فرجام برنامه‌های قبلی و ناکامی آنها در دستیابی به توسعه قرار گیرد.
به نظر می‌رسد سازمان برنامه و بودجه برای شروع به تدوین چنین سند مهمی پیش از هر اقدام باید روی به روزرسانی اطلاعات پایه حوزه منابع و مصارف آبی کشور تمرکز کرده و از اعتماد بی مورد به گزارشات اغواگرانه بخش‌های مصرف کننده آب اجتناب ورزد.
در این صورت برخلاف خواسته برخی دستگاه‌های مجری، برنامه توسعه ۵ سال آینده شاید چندان پُرطمطراق و مُجلل نباشد، اما به یقین سندی واقعی و قابل اتکا خواهد بود که به عمده اهداف تعیین شده خود دست خواهد یافت.
