نگاهی به پروژه بزرگ آبرسانی ترکیه (GAP)

سدپرس : پروژه جنوب شرقی آناتولی یا همان گاپ که به زبان ترکی استانبولی Guneydogu Anadolu Projest (GAP) خوانده می شود، به عنوان بزرگترین پروژه توسعه ای ترکیه و همچنین یکی از بزرگترین پروژه های مربوط به توسعه حوضه رودخانه ها در جهان به شمار می آید. این طرح که در محدوده جغرافیایی ۹ استان کردنشین به نام های دیار بکر، باتمان، سیرت، ماردین، شیرناک، آدی یامان، شانلی اورفا، غازیان تپ و کیلیس در حال اجرا می باشد شامل ۱۳ طرح آبیاری و نیروگاه آبی می باشد که در این خصوص طرح ساخت ۲۲ سد و ۱۹ نیروگاه برق آبی بر روی دو رودخانه دجله و فرات و شاخه های آن ها پیش بینی شده است که در صورت اتمام این پروژه بالغ بر ۲۵ درصد برق و ۲۰ درصد آب مورد نیاز ترکیه تأمین خواهد شد. بر اساس برنامه های اعلام شده قرار است از تعداد ۱۹ نیروگاه پیش بینی شده تعداد ۷ نیروگاه بر روی رود فرات و ۶ نیروگاه بر رود دجله و مابقی نیز بر روی دیگر شاخه های این دو رودخانه احداث شوند ظرفیت تولید انرژی این حوضه ۷,۴۷۶ مگاوات و۲۷,۳۴۵ گیگاوات ساعت در سال پیش بینی شده است از نقاط شاخص این طرج وجود سدهای با مخازن بسیار بزرگ نظیر اتاترک با ۴۸.۷ میلیارد متر مکعب که به تنهائی تقریبا برابر با کل آب قابل ذخیر سازی کشورمان است این سد خاکی وبصورت قوسی اجرا شده است . نکته حائز اهمیت اینکه این سد، در زمان اجرای بدنه ۱۰متر نشست داشته که با خاکریزی جبران شده است.وطی مدت ۲ سال پس از اتمام بدنه، ۵ متر دیگـر نشست داشته ،که مجددا با خاکریزی جبران شده است.پس از آن روند نشست آن رو به کـاهش نهـاده هم اکنون حدود ۱ تا ۱.۵ سانتـیمتر در ماه می باشـد. بنا به گفته کارشناسـان آن سد، دلیل این موضوع اجرای سریع بدنه بوده است.در پائین دست اتاترک سد کبان با ظرفیت ۳۵ میلیاردمترمعکب احداث شده نکته قابل توجه درخصوص این سد اینست که پس از آبگیری، فـرار آبی با دبی۲۵ متر مکعب بر ثانیـه در یک نقطه داشته، که با روش تزریق بتن کنترل شده است وهم اکنون این سد دارای ۶ الی ۷ متر مکعب بر ثانیه نشتی می باشد .که با احداث حوضچه های در پائین دست سد واستفاده از برای پرورش ماهی مورد استفاده قرار می گیرد , از اشکالات بسیار مهم این مجموعه سدسازی از نگاه ایمنی وتعهدات مدنی و اجتماعی توالی سدها بصورت زنجیره واربوده که درصورت تخریب هریکی از سدها قطعا همه سدهای پائین دست را تخریب می نماید تنها تخریب دوسد از این مجموعه وبرفرض وجود شانس دیگر سدها تخریب نشوند بخش های پرجمعیت کشورهای سوریه وعراق منجمله بغداد ، حلب ، موصل ، سامرا به شدت غرق می شوند. افزایش ناگهانی ورودی آب به هورالعظیم ناشی از رها سازی غیر معمول باعث به خطر افتادن شهره های مهمی چون اهواز می گردد. لذااز مطالبات مهم کشوهای همسایه می توان به درخواست مدل های ریاضی شکست زنجیره سدهای منطقه گاپ اشاره نمود.