قصور در نحوه نگهداری و مدیریت سدها ممکن است باعث ویرانی مناطق پائین دست گردد

سدپرس/ فریدون صالحی فر :پائیز و یادآوری حوادث تلخ سیلاب سال آبی ۹۷ -۹۸ بهانه ی است تا به منظورجلوگیری ازتکرار اثرات مخرب آن،بابررسی تخصصی وتجزیه تحلیل علمی همه آنچه به سیلاب مربوط می شود آمادگی لازم جهت مقابله با هرگونه بحران راداشته باشیم.رخداد سیلاب گرچه ازنگاه حقوقی ومدنی وتصمیم گیریهای سرنوشت سازهنوز جایگاه وتعریف واحدی دربین تصمیم گیران کشورمان پیدا نکرده ،لیکن شاید بتوان گفت حداقل تجربه از سیلاب ۹۸ می تواند متفق شدن بر یک تعریف واحد از مدیریت سیلاب باشد .
تعریفی که پاسخگوی این سوالات باشد :
– ایا همه سدهای ما EAP به روز شده ای دارند.؟
– ایا سناریوهای تدوین شده مورد تائید متخصصین هست ؟
– ایا سناریوهای موجود در محک سال ۹۸ موفق بوده اند؟
– مدیریت سیلاب با کیست ؟
– مسئول عواقب سیلاب کیست ؟
سدها از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دارای اهمیت بسیار زیادی می باشند. نقش سدها در توسعه کشاورزی، عمران مناطق روستایی و شهری، تامین آب شرب و صنعت، کنترل و تنظیم جریان آب رودخانه ها وبسیاری موارد دیگر غیر قابل انکار است.
ازطرفی قصوردرنحوه نگهداری و مدیریت آنها ممکن است باعث ویرانی مناطق پائین دست سد گردد، به علت بالا بودن هزینه ساختمان سدها و نیز عواقب ناشی از ناپداری سدها، مسئله حفاظت و نگهداری و ارزیابی مستمر پایداری سدها از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. تضمین وضعیت پایداری سد در مراحل طراحی، اجرا و بهره برداری ضروری می باشد ازطرفی بدلیل ماهیت خاص پروژه های سد سازی ، و پیچیدگی فاکتورهای اقلیمی تعیین دقیق ضریب ایمنی واقعی دراین نوع پروژه ها امکان پذیرنمی باشد.علیرغم پیشرفت روز افزون علوم مهندسی وتجربه بسیار طولانی بشردرپیش بینی ومهار پیشامدهای طبیعی وقوع این حوادث نشان دهند غیر قابل پیش بینی بودن دقیق آنهاست .
احداث یک سد در واقع تغییر جریان طبیعی رودخانه و بهم زدن شرایط عادی زیست منطقه است لذا از نگاه حقوقی و مدنی در بسیاری از کشورها مسئولیت این مراقبت ها بعهد مالکان سدهاست به همین دلیل قانون گذار ، مالکان سدها را مکلف کرده از زمان شروع بکار احداث تا دوره های طولانی بهره برداری با برنامه ریزی علمی تدابیر لازم جهت حفظ جان و مال مردم پائین دست را اتخاذ نمایند . این تدابیر تحت عناوین دستورالعمل های بهره برداری و نگهداری بایستی توسط مشاور طراح سد با نظارت مالک تدوین وارائه شود یکی از مهم ترین آنها دستورالعمل اقدامات اضطراری در رابطه با سدهاست EMERGENCY ACTION PLAN(EAP) در این دستورالعمل کلیه اقدامات لازم در خصوص هر سناریوی که برای یک سد محتمل است بررسی و پیش بینی اقدامات لازم انجام می گیردو همچنین حدود اختیارات تصمیم سازان وتصمیم گیران تعیین می گردد . پیادهسازی و محلی نمودن فلوچارت استاندارد اقدامات اضطراریEAP برای سدهای خوزستان با تطبیق حقوقی این مطالعات با قوانین جاری کشورومصادروماخذ تصمیمات اضطراری درکشورمان منجر به استانداردسازی در انتقال مفاهیم و جلوگیری از توصیف و تفسیرهای متفاوت، ودر نهایت مانع تصمیمات صلیقه ای خواهد شد.
سد های خوزستان بدلیل قرارگرفتن در جغرافیای بسیارپیچیده وبا حوزه های جمعیتی مشترک و حوضه های آبریز مرتبط ومجتمع تاثیرات رزنانسی خاصی به EAP هر سدتحمیل نموده وبه عبارتی EAPهیچ سدی را نمی توان بدون در نظر گرفتن سدهای دیگر تدوین نمود .در پایان شاید تذکر این نکته لازم باشد که علیرغم نظرات متفاوت درخصوص تخلیه اضطراری درسدکرخه که منجر به سیلاب گردید . نواقص موجود درکانسپ طرح کرخه هنوز باقی بوده ودر صورت بروز شرایط مشابه وقوع سیلاب اجتناب ناپذیر خواهد بود.